Afgelopen zaterdag was in d’ Olle Schoul te Feerwerd de presentatie van een uniek boek over de Tweede Wereldoorlog in en om de voormalige gemeente Ezinge. Dit boek is geschreven door Ed Wilschut en wordt uitgegeven door De Middagster.
Marja Datema zorgde voor de vormgeving.
In het boek zijn veel interviews met mensen die ‘Terug naar toen’ gaan en er is veel informatie te vinden over het wel en wee van de voormalige gemeente Ezinge in de Tweede Wereldoorlog. De uitgave is voorzien van interessante documenten en veel mooie foto’s, o.a. over het leven in die tijd, de mobilisatie en de onderduikers.
Het boek is het resultaat van een groot aantal mooie en warme interviews die gevoerd zijn met (oud-) bewoners, onderduikers, evacués en familieleden en daarnaast van het vele speurwerk in de diverse bronnen en archieven van onder meer de voormalige gemeente Ezinge en de gemeente Winsum.
De oudere inwoners van o.a. de voormalige gemeente Ezinge gaan veel herkennen in dit boek en misschien ook wel bekenden en familie tegenkomen. Voor kinderen en kleinkinderen is het boek interessant om te lezen hoe het leven van hun ouders of grootouders was in die tijd.
Het in woord en beeld gebonden boek omvat meer dan 180 pagina’s en heeft een formaat van 21 x 30 cm.
Het eerste exemplaar werd zaterdag door Ed Wilschut uitgereikt aan Klaas Dijkstra.
Het tweede ‘eerste’ exemplaar werd uitgereikt aan Bert van de Laan, die het boek als voorzitter van S.I.K. in ontvangst nam.
Ed Wilschut vertelde bij de presentatie waarom hij voor de presentatie gekozen had voor d’ Olle Schoul:
“Dit gebouw is in de oorlogsjaren gebruikt voor huisvesting van het distributiekantoor, waar ook nog een overval op heeft plaatsgevonden. Daarnaast was het de uitkijkpost voor de Ezinger Luchtbeschermingsdienst en waren er in 1944 Duitse militairen in gelegerd.”
Over de totstandkoming zei Wilschut onder andere het volgende:
“In 2014 werd ik benaderd door Gerda Terpstra van de Middagster.
Het blad wilde in het aprilnummer van 2015 een artikel over de bevrijding van de voormalige gemeente Ezinge laten schrijven. In dat jaar zou het immers 70 jaar geleden zijn, dat “we” bevrijd waren.
Of ik dat artikel zou willen schrijven. Ze wisten wel een paar mensen die ik daarvoor dan zou kunnen interviewen.
Door mijn vervroegde pensionering had ik tijd genoeg en het leek me eigenlijk best wel leuk om te doen. Om me wat in te lezen begon ik eerst bij de archieven van de voormalige gemeente Ezinge op het gemeentehuis van Winsum.
Er was zoveel informatie dat ik aan de Middagster voorstelde om twee artikelen te schrijven.
De redactie van de Middagster opperde toen het idee om er een boek over te schrijven, dat dan door de Middagster zou worden uitgegeven.
In het gemeentelijk archief van Ezinge bleek over de oorlogsperiode heel veel bewaard te zijn gebleven.
Deze informatie en documenten vormen de rode draad die door het boek loopt. Voor de interviews bezochten we (het researchteam) de mensen thuis. Zo kwamen we onder anderen naast de “eigen” dorpen ook in Nietap, Roden, Wijhe, Hoogkerk, Winsum en Leens. Maar ook nam ik telefonisch interviews af, zoals met de Limburgse evacué Brauers, die nog steeds in Well in Limburg woont en in de oorlog daarvandaan naar Garnwerd was geëvacueerd.
De informatie moest vervolgens worden gerangschikt, geschift en uitgewerkt.
Verder werden er heel veel foto’s opgezocht en gemaakt om die een plekje in het boek gegeven. Even na 1 september konden we het laatste hoofdstuk bij Marja aanleveren. Vele controlerondes volgden, steeds weer alles opnieuw lezen voor de puntjes op de i, nog een laatste foto een plekje geven, consequent in taal- en tekengebruik, daar ging nog heel wat tijd in zitten!
Het aller-, allerlaatste wat nog aan het boek werd toegevoegd zijn de foto’s van de herplaatsing van de kerkklok van Ezinge, die door de Duitsers in de oorlog was geroofd.
Er waren echt juweeltjes van vondsten tijdens de, voor het schrijven van het boek noodzakelijke, speurtocht. Bijvoorbeeld over:
– Jan Kok, die in Duitsland te werk gesteld was. Hij was daar overleden, maar wáár was bij zijn familieleden niet bekend. Jan bleek na lang zoeken op een monumentale boerderij te hebben gewerkt, die door de geallieerden was gebombardeerd. Uiteindelijk kwam ik digitaal in het stadsarchief van de Duitse plaats Erkrath (bij Düsseldorf) terecht, waar over dat bombardement werd geschreven. En wat het nog completer maakte, ze hadden ook foto’s van de verwoeste boerderij en de begrafenis van Jan! Die foto’s vindt u terug in het boek, want Erkrath stelde ze graag ter beschikking!
– de Joodse baby van Wierumerschouw, over wie veel informatie in de gemeentelijke archieven was te vinden. Ze bleek in Groningen te wonen;
-het raadsel waarom de vader van Piet van Til van Feerwerdermeeden door de Duitsers was gearresteerd. Dit kon na zeventig jaar voor de familie worden opgelost.
– een prachtige vondst in een bovenkamer van het museum Wierdenland te Ezinge, waar ik samen met Klaas Dijkstra het archief doorspitte van de voormalige Streekhistorische vereniging van Ezinge.
De “schat” bestond uit een cassettebandje met interviews, die door de vereniging in 1985 bij oude inwoners van de gemeente Ezinge over de Tweede Wereldoorlog waren afgenomen.
De meeste interviews zijn in het boek opgenomen, al moest ik daarvoor wel veel gebruik maken van mijn Groningse tolk Janny Mossel!
Daarover gesproken: Janny en Reina Raven waren echt levende encyclopedieën voor mij. Ze droegen vele mensen voor interviews aan en hebben heel wat personen die ik wilde spreken of waar ik foto’s of informatie van wilde hebben, achterhaald!
Ook de samenwerking met vormgeefster Marja Datema was bijzonder plezierig.”
In zijn toespraak bedankte Edwin ook zijn vrouw Franka: steun, toeverlaat en begeleidster tijdens de speurtochten, maar ook de rem wanneer Ed dreigde te verzuipen.
“Ze schopte me af en toe achter de computer weg: “Hup, het zand in, volleyballen.”
Klaas Dijkstra vond het een eer om het eerste boek te mogen ontvangen. Hij sprak lovende woorden over de schrijver, diens vrouw Franka en vormgeefster Marja Daten. Dijkstra noemde het boek een herkenning voor (oud-) Ezingers en vertelde over de impact die oorlog op mensen heeft.
“Terug naar toen” is zakelijk, maar bij tijd en wijle meeslepend”, aldus Dijkstra.
Uw verslaggever (tien jaar inwoner van Ezinge) heeft alle vrije tijd in het boek doorgebracht. Rare opmerking, maar zo voelde het wel. Je wordt als lezer door schrijver Edwin Wilschut mee teruggenomen in de tijd, de donkere jaren ‘40 – ‘45. Door de prachtige interviews, foto’s, andere documentaties en de vloeiende zinnen, is dit boek een waar feest.
Mensen uit Ezinge, maar ook uit omliggende dorpen, misschien wel alle Groningers, zullen veel mensen, streken en gewoontes herkennen en begrijpen.
Het boek “Terug naar toen” is een groot juweel met oneindig veel karaten.
Mocht u nog een boek willen hebben of uw bestelde boek willen ophalen?
Dan kan dat in d’Olle Schoul te Feerwerd
op woensdag 2 december van 1930-20.30 uur en
op zaterdag 5 december van 10.00 – 11.30 uur
of door een mail te sturen naar [email protected]
