Burgemeestersketen: de spanning tussen gereedschap en sieraad

Als je de ketting ziet, zie je heel veel van de profielschets van mij.
Als je de ketting ziet, zie je heel veel van de profielschets van mij.
Foto: Berto Merx

Een stipje, ongeveer drie millimeter in het rond. Met daarin de letters MS =. Dit is het enige teken dat verraadt dat Marjanne Sorgdrager, edelsmid in Feerwerd, de maakster is van de ambtsketen van de gemeente Het Hogeland. Het merkteken van de smid. Is het een sieraad of een gereedschap voor een ambtsdrager?

“Toen de burgemeester op bezoek was om de voortgang te bespreken, lag er een werkstuk dat met touwtjes aan elkaar zat. Geen gezicht. Maar hij zei: ‘Ik heb nu een ketting, en straks zal ik een keten dragen.’” Sorgdrager vertelt het verhaal om duidelijk te maken dat de intenties van haar ontwerp, de grilligheid en beweeglijkheid als kern, zijn overgekomen.

De twee verplichte elementen.

De ambtsketen voor een burgemeester is aan allerlei voorschriften gebonden. Op de ronding moet het wapen van de gemeente staan. Op de achterkant ervan behoort de tekst ‘Je maintiendrai’ met twee leeuwtjes op voorgeschreven uitvoering gegraveerd te zijn. Dit deel van de keten is door Koninklijke Begeer in Zeist vervaardigd, in gematteerd zilver. Marjanne Sorgdrager: “Dat bedrijf maakt er een mal van, en slaat dan net als munten, er een exemplaar van. Ik kan niks toevoegen aan het logo en aan de achterkant. Het was wel spannend af en toe. Had men in Zeist de terp vergeten waarop de ruiter en de vrouw op het paars over rijden. Zulke dingen, je moet er op letten.”

De ketting, dat was haar werk. “Mijn eerste ding was dat een ketting tot op de hoogte van de navel moet reiken, onafhankelijk van het postuur van de burgemeester. Je hebt lange, slanke, kleine, wat gezette personen. Vrouwen hebben een ander postuur dan mannen. In de fase van het documenteren heb ik foto’s gezien van burgemeesters met echt te korte kettingen. Daarom heb ik de keten zo ontworpen dat naar gelang het postuur van de burgemeester de maat gemakkelijk aangepast kan worden.”

Links de vier schildjes, rechts de voorkant van de ronding.

Het eerste contrast in het werkstuk is dat van de textuur, de materiaal uitdrukking. De ronding is in mat zilver, de schakels in glimmend zilver. Hiermee is het wapen dat de gemeente symboliseert, uitgedrukt als massief, solide, onveranderlijk, formeel. De schakels van de keten zijn stuk voor stuk wirwarren van zilverdraad. “Hiermee geeft ik aan dat de wereld grillig is, in beweging is, spannend is. Die zilverdraad in alle richtingen gedraaid staat in contrast met de eenduidige vorm van de ronding. Met de doorzichtigheid van elke schakel wil ik transparantie uitdrukken.”

Nauwkeurigheid om materiaal te dwingen.

De schakels van de keten worden onderbroken door vier schildjes in mat zilver. Deze contrasten in massieve en doorzichtige vorm en glanzende en matte textuur drukken op informele wijze de boodschap uit van wat een burgemeester – afgezien van de wettelijke bepalingen – ook zou moeten zijn. Op een schildje staat een boom. Deze drukt uit massiefheid, gezag, verhevenheid. De slipsteek, een zeilersknoop, verwijst ernaar dat met een ruk iets dat vast zit los gemaakt wordt, of wat los zit vast. Het schildje met de poppetjes verwijst er naar dat de burgemeester onder de mensen moet verkeren, moet zien wat er leeft en er zich over laat informeren. Op het vierde schildje is een branding uitgedrukt. Het heen en weer gaan van de golven verwijst naar steeds dezelfde beweging die echter elke keer weer net iets anders is.

Tikken om bij te werken.

De schakels van de keten zelf variëren in omvang. “Onderaan zijn ze groter, dikker. En hogerop worden ze steeds ieler. Ik wil er beweeglijkheid mee uitdrukken. Niets is gelijk en dat heb ik met de hoeveelheid materiaal uitgedrukt. Niet elke schakel is hetzelfde, strak aan elkaar gelijk,” zegt Marjanne Sorgdrager. Bijkomend praktisch voordeel van de kleinere schakels is dat de ketting mooi om de nek van de drager valt. “Ik heb het uitgetest op t-shirt, colbert en damesjasje. Hij valt gewoon mooi.”

Smeden is priegelen.

Er waren zes edelsmeden gevraagd om een ontwerp in te dienen. Vijf waren in het eerste ontwerp in het verleden van de gemeente gedoken, met elementen als verbeelde wierden en meanderende watertjes. Wat was het moeilijkste dingetje aan het ontwerp? “Ik ben wat begonnen waarvan ik niet wist hoe het eindigen zou. Het was moeilijk om te zien, te doorzien hoe je heden en toekomst kunt uitdrukken. Ik heb er lang over nagedacht hoe ik me zelf kunstzinnig niet verloochen tussen het formele deel van de ketting en het grillige, kronkelige. Het is geen sieraad, het is een gereedschap voor het ambt en…..eh….toch ook weer wel een sieraad…..”

Tekst en foto’s: Berto Merx   

Cookieinstellingen