De begroting van de gemeente Het Hogeland voor komend jaar is een witte raaf tussen de zwarte raven in de provincie Groningen. Worden de begrotingen van de andere gemeenten gekenmerkt door ernstige tekorten, tussen Lauwersoog en Delfzijl is slechts een tekort van 6 ton voor 2020 te verwachten, oplopend naar een overschot in de jaren erna. Toch zijn er redenen om er met wat gemengde gevoelens naar te kijken.
Terecht is Eltjo Dijkhuis, verantwoordelijk voor ons aller huishoudboekje, optimistisch gestemd. Het is ook niet niks, om een jaar na de samenvoeging van de vier gemeenten, een begroting te presenteren met een verwaarloosbaar tekort. Onderzoekers van de Groninger universiteit bestudeerden dit verschijnsel en kwamen tot de conclusie dat het eigenlijk gewoon is dat gemeenten na een fusie zwaar in de rode cijfers terecht komen. Dat alleen al is een groot compliment waard.
De begroting heeft kwetsbare elementen. Er staan veel taakstellingen in. En het is eigenlijk niet duidelijk hoe en wanneer die taakstellingen gehaald moeten worden. Een voorbeeld. Op infrastructuur, beheer en onderhoud wordt voor één jaar 840 duizend bezuinigd. Het gaat hier over groenvoorzieningen, wegenonderhoud en dat soort dingen. “Door te faseren in de uitvoering denken wij de structurele lasten in het eerste jaar te kunnen verlagen,” zegt de begroting. Hoe zich dat bijvoorbeeld verhoudt met de eis van de gemeenteraad eerder over de kwaliteit van de groenvoorzieningen op de kerkhoven, is nog maar de vraag. Wethouder Blok die over de kerkhoven en de groenvoorzieningen gaat, kreeg eerder in de raad een duidelijke boodschap mee. Dat moet beter en het huidige niveau is het minimum. Hoe zal hij deze eis met de kosten erbij in de nog te publiceren nota groenbeheer verwerken, financieel gezien? Nog zo’n onzekere factor, het onderhoud van de kapitaalgoederen: wegen, bruggen, riolering, steigers, speelvoorzieningen. Het wegenbeleid van de oude gemeenten is nog niet geharmoniseerd; dat moet eind 2020 in orde zijn. “De gemiddelde reguliere onderhoudskosten en het achterstallig onderhoud hiervan moeten eveneens in 2020 worden bepaald,” zo zegt de begroting. Men kan de vraag opgooien: hoe groot is impact hiervan? Eemsmond heeft de wegen ingebracht op hoog kwaliteitsniveau. De wegenerfenis van Winsum is als goed aan te merken. Van de Marne en Bedum mag men daar vraagtekens bij zetten. Als deze inschatting juist is, dan heeft dit nogal financiële impact.
De personeelslasten. De nieuwe gemeente begon met 534 volledige arbeidsplaatsen, na negen maanden teruggelopen naar 500, wat goed is voor een bedrag van 35 miljoen aan salaris. En dat bedrag moet terug naar 32,2 miljoen. Het betekent dat dit jaar een miljoen op de personeelslasten wordt bezuinigd, oplopend tot 2,1 in 2023. Wanneer we ervan uitgaan dat een volledige arbeidsplaats één ton kost (salaris, werkgeverspremies, inrichting arbeidsplaats, koffie en thee), dan komt het rekensommetje erop neer dat over 4 jaar 21 volledige arbeidsplaats verdwenen zullen zijn. Het beoordelen van deze taakstelling is lastig. Ingehuurd personeel – ingehuurd omdat men bepaalde expertise niet in huis had – afstoten, dat kan, vermits men natuurlijk een compenserende expertise bij de hand heeft. Lukt dat? Er staat een opvallend klein feitje in het huishoudboekje, 217 pagina’s dik. Het aanpassen, het verbeteren – van de afdeling burgerzaken heeft geleid tot hogere kosten, in dit geval 235 duizend. Dat brengt een kwestie uit de organisatiekunde ter tafel. Kun je veranderingen doorvoeren die per se leiden tot lagere kosten? Overigens, de loonsom van de gemeente stijgt. Dat is verklaarbaar omdat de lonen stijgen door de CAO. En die stijging wordt gecompenseerd en is dus geen punt van zorg.
Wat is het effect van het weggummen van de prijscompensatie? Dat levert jaarlijks een bezuiniging op van 390 duizend euro. Het betekent dat als een pak papier voor de printer duurder wordt, de prijsstijging volgend jaar niet gecompenseerd wordt. De jaren daarna wordt de prijsstijging slechts voor 50 procent gecompenseerd. Hoe gaan we deze taakstelling aanpakken, hetzelfde werk met dezelfde kosten, bij oplopende prijzen?
Welke risico’s loopt de gemeente? Daar is een lijstje van. De financiële risico’s op de jeugdzorg. Daar lopen vrijwel alle gemeenten in Nederland risico op. Op het terugdringen van de personeelskosten, het onderhoud van de kapitaal goederen, de financiering van Ability Werkplein, om wat risico’s te noemen. De risico’s zijn niet overal even groot. Maar of de lijst compleet is? De Tirrel zou er toch een plekje in verdienen. Bij extra kosten voor grote projecten, zoals De Tirrel, zal het college van b. en w. terug komen bij de gemeenteraad met het probleem, zo meldt de begroting. De grondexploitatie staat niet in het lijstje. Hoe gaat het met het industrieterrein in Ulrum dat al jaren leeg staat? De stijging van de onderhoudskosten van de gemeentelijke gebouwen? Was het niet verstandig geweest dergelijke risico’s in het lijstje op te nemen. Algemener gezegd: er staan wel wat risico’s zo door de begroting heen waarvoor het misschien verstandig was geweest ze toch in het lijstje op te nemen.
Het weerstandsvermogen, dat is de financiële algemene conditie van de gemeente. Ben ik in staat om als ik alles betalen moet, met wat ik aan geld heb? Eenvoudig gezegd: Ideaal is de situatie dat deze verhouding precies 1,00 is. Het was 0,8 en is in de begroting 1,03. Dat betekent dat men net boven het ideale cijfer zit.
Een keurige begroting, een witte raaf met kwetsbaarheid onder de gemeenten in Groningen. Er staan geen grote leuke dingen voor de mensen in. Behalve de investering voor het multifunctioneel centrum in Bedum./BM
