Eén korte zin in de documentaire over de oorlogsjaren in Baflo blijft hangen. Er is een razia naar onderduikers aan de gang. Een meisje liegt en liegt overtuigend en de Duitsers gaan weg. Buiten roept iemand dat er wél onderduikers zijn. Het is de Tweede Wereldoorlog, de Duitse bezetting in het klein en tegelijk in het groot. Een verrader, een collaborateur en een jonge vrouw die liegt en daarmee een grote verzetsdaad pleegt.
In de opmaat naar de herdenking van 75 jaar bevrijding ontstond in Baflo rond het Oranjevereniging en de Historische Kring het idee om de oorlog in het dorp vast te leggen. Ooggetuigen leefden nog, de directe nabestaanden van de oorlogsslachtoffers en er was al historisch materiaal voorhanden. Er werd een stichting opgericht, Sander Blom en Niels Brouwer, twee filmmakers, werden aangetrokken en afgelopen zaterdag was in het dorpshuis van Baflo de premiѐre van ‘Dat vergeet je nooit’.
Heel sterk aan deze documentaire is de beeldvoering. In de interviews met ooggetuigen wordt geen woord teveel gezegd, en geen woord te weinig. De vertelde verhalen worden passend ondersteund met het – toch schaarse – archiefmateriaal. Soms is het even hard, zo wordt pardoes medegedeeld dat van de 2500 inwoners van de oude gemeente Baflo er 50 een NSB-lidmaatschapskaart hadden. Dat is wel veel, denken we dan. Het vastleggen van de mondelinge overlevering (de ‘oral history’) is heel goed gelukt.
Ook heel sterk is het documenteren van de lokale geschiedenis, het plaatsje Baflo in de oorlogsjaren. De gereformeerde dominee als geestelijk leider van het verzet. Zijn twee zonen die zijn omgekomen in het actieve verzet, de Gebr. Gootjesstraat herinnert aan hen. De schoolmeester als organisator op de achtergrond, de onderduikverschaffers, de ‘kleine mensen’ die een bescheiden bijdrage leverden aan het verzet, ze komen allemaal aan het woord. De oorlog in het klein: de resten van een neergestorte bommenwerper worden door de Duitsers bij het station opgeslagen. Iedereen had er wel wat van te plunderen, een motortje, een onderdeel en vooral plexiglas. “Heel Baflo had ringen van plexiglas,” zegt een getuige. Moedig is dat men de collaboratie niet uit de weg is gegaan. Een kind van een NSB’er vertelt over haar vader, die manier waar daar na de oorlog mee werd omgegaan en hoe ze daar zelf tegenover staat.
Burgemeester Henk Jan Bolding wees er op dat veel helden en heldinnen uit die jaren het zonder een straatnaam moeten stellen: “Die deden hun werk in stilte en bleven anoniem.” Dat is zo en deze documentaire kan daar niets aan veranderen. Maar als eerbetoon aan hen die bijdroegen aan het herstel van recht, vrijheid en democratie is de film een waardig monument.
Het is jammer dat de documentaire door de coronacrisis in het voorjaar niet vertoond kon worden. Op 3 oktober is hij om 16.00 uur te zien in Forum. De documentaire op USB-stick is voor 12,50 euro te bestellen bij de Historische Kring Baflo via [email protected] .
Berto Merx
