Waardige en indrukwekkende Holocaust- herdenking Het Hogeland

HET HOGELAND – Met: “104.000 stenen. 104.00 namen. 104.000 mensen. 104.000 levens. 104.000 mede- Nederlanders”, begon burgemeester Henk Jan Bolding zijn toespraak tijdens de Holocaust- herdenking van gemeente Het Hogeland voor het gemeentehuis te Winsum. De heer Bolding vervolgde met: ” Vandaag staan we stil, vandaag staan we indringend stil, In het bijzonder  bij de 212 Joodse inwoners die in de huidige gemeente Het Hogeland ooit het levenslicht zagen. Die in de oorlogsjaren van huis en haard, van hun wortels, werden verdreven. Die een anoniem einde vonden in een gruwelijke, gewetenloze, door haat verblinde vernietigingsmachinerie, vaak ver weg van hun geboortegrond.

Jongens. Meisjes. Ouders. Grootouders. Mannen. Vrouwen. Buren. Klasgenootjes. Vrienden. Bekenden. Vaak van de ene op de andere dag van de aardbodem verdwenen. Weggevoerd Onbewoonde huizen. Een lege schoolbank. Een winkel, opeens gesloten. Een lege plek op de gymvereniging; in een voetbalelftal; bij de toneelclub. De jongste, peuter Rachelina Rosa Broekema. Die – maar drieënhalf jaar oud – werd vermoord in het verre Auschwitz. Die de kans niet was gegund op te groeien, naar school te gaan, een toekomst op te bouwen. De oudste, de 91-jarige Levie van der Hal. Die zonder mededogen uit zijn vertrouwde omgeving werd  gerukt, om in Sobibor voor het laatst het daglicht te vangen. Die het niet gegund was zijn laatste dagen in rust te slijten in het dorp waarmee hij zo  vergroeid was.

En al die andere geboren Hogelandsters. Allemaal unieke mensen. Uit Bedum en Eenrum. Uit Winsum en Leens; Uithuizen en Warffum. Uit Schouwerzijl en Zandeweer, Usquert en Ulrum en andere dorpen. Die een afschuwelijk einde vonden in vernietigingskampen, door Duitse kogels, door ziekte, honger en ontbering. Beschimpt, vernederd, vervolgd, vertrapt; achteloos afgedankt.”

In zijn toespraak, die door ongeveer 200 mensen werd bijgewoond, hield de burgemeester het gehoor vervolgens voor dat er geen feestelijkheden rond 75 jaar vrijheid mogelijk zijn zonder de mensen te gedenken die in de donkere oorlogsjaren het leven lieten. “Geen blijdschap en vreugde over driekwart eeuw kunnen zeggen en schrijven wat je vindt en voelt, zonder in diep zwijgen stil te staan bij hen die door bruut niets ontziend geweld, door tirannie, door willekeur, door rassenhaat uit het bestaan zijn gerukt. Er zijn geen woorden voor.

Het is een beangstigende gedachte en een huiveringwekkende besef dat de mensheid door een verblinde en haatdragende ideologie tot zulk een onbeschrijfelijk kwaad in staat is. Zoals Anna Arendt ons heeft duidelijk gemaakt toen zij schreef over de banaliteit van het kwaad en de kiem van Auschwitz: Zij schreef: het radicale kwaad bestaat uit de vernietiging van de menselijke waardigheid, pluraliteit en vrijheid waardoor zelfs de vernietiging van mensen mogelijk wordt. Een doelgerichte ontmenselijking. Dat is waar Auschwitz voor staat.”

De burgemeester: “212 namen. 212 mensen. 212  levens. 212 geboren Hogelandsters. Ze klinken hier dadelijk allemaal. Om vervolgens te worden opgenomen, weg te sterven in het duister van een winteravond.

Die 212 inwoners vergeten we niet; die vergeten we nooit. Die hebben we in ons hart gesloten. Die blijven levend, geëtst in onze herinnering.  Die blijven we gedenken. Gisteren. Vandaag. Morgen. Altijd. Omdat we ze niet mógen vergeten.”

De burgemeester sloot af met: “De vraag : “wat zou ik hebben gedaan” is confronterend en richt zich op het verleden. De vraag “wat doe ik nu” is ook confronterend en uitdagend en richt zich op het  heden.

Uit naam van de menslievendheid en uit naam van al die mensen die wij vanavond gedenken moeten we tegen elkaar zeggen: dit nooit weer!”

Mevrouw Jantje Koning-Knol, secretaris van dorpsbelangen Leens droeg vervolgens een gedicht voor.

Na het voorgedragen gedicht werden door  vertegenwoordigers van de herdenkingscomités in de gemeente Het Hogeland de namen van de 212 vermoorde mensen voorgelezen (Ter nagedachtenis en eerbetoon staan alle namen onderaan de tekst). Namen van hele gezinnen, hele families, namen van jonge kinderen en oude mensen.

Namen waar de meeste aanwezigen geen gezicht bij kennen, maar de waardige manier waarop ze werden uitgesproken bracht de mensen achter de namen even terug, terug in hun gemeente, terug voor hun gemeentehuis, terug in de statige laan, terug in ons midden onder de extra treurig hangende takken van de boom die zichtbaar mee leed.

Docent Jacob Bosma en leerling Zoë Groenhagen van CSG Winsum droegen gezamenlijk het gedicht ‘Kleine banneling’ van Karel Eykman voor.

Ter afsluiting van de herdenking werd het monument ‘Levenslicht’ van kunstenaar Daan Roosegaarde onthuld. Met  104.000 lichtgevende stenen – gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland – staat het kunstwerk symbool voor de impact van de Holocaust. De stenen worden verdeeld over de verschillende gemeenten waar Joden, Roma en Sinti woonden.
De stenen lichten om de paar seconden op en doven daarna weer. Dit gebeurt tussen 17.00 en 22.00 uur. Ze staan symbool voor de levens die in de gemeente gemist worden.

Burgemeester Bolding en de heer

Terwijl de meeste aanwezigen een rondje om het monument liepen klonken er klanken van een accordeon en een sopraansaxofoon. De expressieve melodietjes, zo kenmerkend voor de Joodse Klezmer- muziek klonken  melancholisch en weemoedig in de kilte van de typische januari-duisternis. Bij de koffie werd over de muziek van Bolle en Co uit Noordpolder zeer lovend en met bewondering nagesproken. (Een filmpje met typische Klezmermuziek staat onder de tekst)