GRONINGEN – Afgelopen zaterdag opende de burgemeester van Groningen, Koen Schuiling, de expositie Spitsbergen 79 in het Universiteitsmuseum van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Aan de hand van het werk van fotograaf Ben Bekooy reis je mee met de eerste archeologische expeditie van de RUG naar Spitsbergen. Een team van onderzoekers, onder leiding van de toen nog jonge archeoloog Louwrens Hacquebord, bestudeerde daar in de zomer van 1979 de leef- en werkomstandigheden van Nederlandse walvisvaarders uit de zeventiende eeuw.
Hacquebord, die jaren in Winsum heeft gewoond, werkte indertijd bij het Arctisch Centrum van de Groninger universiteit. Het onderzoeksteam richtte zich op de nederzetting Smeerenburg op Spitsbergen, dat – niet geheel toevallig – op 79 graden noorderbreedte ligt. In de loop van de jaren zeventig van de twintigste eeuw dreigde archeologisch materiaal verloren te gaan. Een deel spoelde weg en een deel werd zelfs door toeristen meegenomen. Dit was voor de RUG aanleiding om een archeologische expeditie te organiseren en onderzoek te gaan doen naar dit unieke cultuurhistorische erfgoed van Nederland aan de rand van de Noordpool.
IJsberen
Eén van de expeditieleden was fotograaf Ben Bekooy. In de tentoonstelling zijn talloze nooit eerder vertoonde foto’s te zien. Ze tonen de tegenslagen en barre omstandigheden waar de onderzoekers mee te maken kregen gedurende de zes barre zomerweken van 1979: van problematische transport, plotseling oplaaiende sneeuwstormen tot de dreiging van ijsberen en snel slinkende voedselvoorraden. Emeritus-hoogleraar Arctische en Antarctische studiën Louwrens Hacquebord: “Deze eerste archeologische expeditie naar Smeerenburg vond logistiek onder veel moeilijker omstandigheden plaats dan de huidige wetenschappelijke expedities in de poolgebieden. Er waren in 1979 bijna geen schepen en voorzieningen op Spitsbergen.”
Ondanks alle tegenslagen leverde de expeditie veel nieuwe inzichten op in de geschiedenis van de Nederlandse walvisvaart. Bovendien was het voor het eerst dat wetenschappelijk onderzoek logistiek en financieel mede door het bedrijfsleven werd ondersteund. De tentoonstelling is verlevendigd met origineel materiaal dat de onderzoekers meenamen op hun expeditie.
Bedreigingen
In de expositie is ook aandacht voor andere menselijke activiteiten die Spitsbergen bedreigen. Naast overexploitatie van de natuurlijke hulpbronnen is klimaatverandering één van de grootste problemen waar de poolgebieden mee te maken hebben. De makers gaan in op de gevolgen hiervan aan de hand van actueel onderzoek van het Arctisch Centrum van de RUG. Dit centrum organiseerde verschillende andere expedities naar Spitsbergen, waarbij steeds wetenschappers en later ook beleidsmakers en toeristen meegingen. En ook voor augustus 2020 staat weer een wetenschappelijke SEES expeditie gepland. Daarbij kunnen de onderzoekers voortbouwen op werk en ervaringen van de expeditieleden uit 1979.
Tot 1 maart 2020 is deze bijzondere reis voor het publiek te zien in de speciale fototentoonstelling Spitsbergen 79 in het Universiteitsmuseum.
